[ Pobierz całość w formacie PDF ]
ló\
berlińskich i składające się głównie z pruskich wojskowych i
urzędników.e
Polski ruch wolnomularski o\ywił się dopiero z powstaniem Księstwa
Warszawskiego.
W lutym 1810 r. została otwarta Wielka Lo\a Kapitularna "Gwiazda
Wschodnia" i powstał Wielki Wschód Narodowy pod młotkiem wielkiego
mistrza Ludwika Gutakowskiego, poza lo\Ä… - prczesa Rady Stanu
Księstwa.
W tym te\ czasie Wielki Wschód toczył walkę z lo\ami niemieckimi,
pozo-
stałymi w Księstwie Warszawskim po okupacji pruskiej. Lo\e te,
zale\Ä…ce od
wielkich ló\ berlińskich, ignorowały Wielki Wschód Polski, lecz po
energi-
cznych starciach musiały uleć i uznać suwerenność Wielkiego Wschodu.
W
1812 r., po śmierci Ludwika Gutakowskiego, wielkim mistrzem obrany
zo-
stał Stanisław Kostka Potocki, prczes Rady Stanu Księstwa.
Wolnomularze
S. Załęski, dz.cyt., s.107 -117; I.. fiss, dz. cyt., s.169 - 215;
Por. J. Nieczuja Urbański,
Mowy masońskie Stanisława Potockiego. Uwagi bibliograficzne i
materiały, Pamiętnik
Literacki, Nr XXIV, Lwów 1925, s. 359 - 36R; I. Rjabinin, Polskoje
masonstvo, W:
Masonstvo vjego proszlom i nastojaszczem, Red. C. P. Melgunov, N. P.
Spidorov, Moskva
1915; S. F. Dobrjanskij, Masonskija lo\i v Litve, Wilno 1912; Ze
względu na fakt, \e główni
kierownicy \yeia politycznego Polski czasów stanisławskich nale\eli
do masoneru,
niektórty histotycy pr Lypisują wolnomularstwu winę rozbiorów,
naz,ywająć ich organizację
"ZwiÄ…zkiem Uczynnych Grabarzy Polski" - patrz.: K. M. Morawski,
Zródło rozbioru Polski,
br i mw.; K. Wybranowski, Dziedzictwo, Poznań 1930.
J. U. Niemcewicz, O wolnem mularstwie w Polszcze, wyd. i opr. J.
Wagnerówna, Prace
histoiyczno-literackie, nr 36, Kraków 1930. Niemcewicz daje się
poznać jako zwolennik
centralizacji władzy wolnomularskiej, bo "dopóki dogmatyczność i
polityczność dwie
oddzielne władze składać będą, dopóty nić stałego ustanowić nie
będzie mo\na, poniewa\
najdoskonalsze ustawy bez egzekueji zostanÄ…".
Por. S. Małachowski - Aempicki, Wolnomularstwo za okupacji pruskiej
1795 - 1807,
Wiedza i śycie, R. III:1428, s.153 -170; S. Załęski, dz.cyt., s.107 -
121; Por. B. Leśnodorski,
Polscyjakobini. Karta z dziejów insurekcji 1744 roku, Warszawa 1960.
tego czasu wierzÄ… w gwiazdÄ™ Napoleona, a wojskowa lo\a Bracia Polscy
Zjednoczeni otacza go nadzwyczajnÄ… czciÄ…. OczekujÄ… wojny z
Aleksandrem
I i przygotowują się do "wielkiego dzieła wskrzeszenia ojczyzny". Po
chwilo-
wej przerwie, na skutek wypadków politycznych, od 1815 r. rozpoczyna
siÄ™
epoka rozkwitu wolnomularzy pod protektoratem cara Aleksandra I. Wol-
nomularze wierzą młodemu monarsze, "przyjacielowi Polaków". Car - ma-
son, czynnie popierał wolnomularstwo polskie i na cele dobroczynne
wpłacał
lo\om powa\ne sumy pienię\ne. Powstało szereg nowych ló\. W 1820 r.
ukończona została reforma ustawy konstytucyjnej wolnomularstwa
polskie-
go z 1784 r. Ustawa wprowadziła, zgodnie z zamysłem projektu Juliana
Ursyna Niemcewicza, centralizację wolnomularstwa tworząć radę
najwy\szÄ…
z siedmiu członków pod przewodnictwem wielkiego mistrza. Zostały
przez
to ograniczone prawa ló\ prowinejonalnych i symbolicznych. Tym
sposobem
rząd rosyjski, działający przez oddanego sobie namiestnika wielkiego
mi-
strza, generała Aleksandra Ro\nieckiego, chciał poddać kontroli
wolnomu-
larstwo polskie.
Reakeją na zaistniałą sytuację było tworzenie przez mularzy tajnych
związków o charakterze narodowo-patriotycznym. Powstały więc: związek
wojskowy Prawdziwych Polaków zało\ony przez oficerów: Prądzyńskiego,
Małachowskiego i Kołączkowskiego; wolnomularstwo narodowe czyli woj-
skowe, utworzone w 1819 r. przez Waleriana Aukasińskiego;
wielkopolski
związek Kosynierów z generałem Miel\yńskim na czele; związek
Templariu-
szy, zało\ony przez rotmistrza Majewskiego; Towarzystwo Filomatów pod
zarzÄ…dem Tomasza Zana, a tak\e pod jego zarzÄ…dem Towarzystwo Promie-
nistych i Filaretów; Związek Przyjacielski Panta Koina, zało\ony w
Warsza-
wie przez Ludwika Meuersberga i Kchlera oraz inne.9
W 1818 r. masoneria polska obchodziła uroczyście sprowadzenie zwłok
Tadeusza Kościuszki do grobów królewskich na Wawelu. Zmarłemu Ko-
ciuszee towarzyszył szwajcarski mason Zeltner z Solury "pod którego
da-
chem wieeznej pamięci Tadeusz Kościuszko dwudziestoletniej przyjazni
i
L. Hass, dz.cvt., s. 239 - 244, 262 - 308; Por. J. Ujejski, Dzieje
polskiego mesjanizmu do
powstania listopadowego, Lwów 19312; S. Małachowski - Aempicki,
Dzieje wolnego
mularstwa w Krakowie 1755 -1822, Bibiloteka Krakowska nr fi9, Kraków
1929; Ten\e,
Kaliskie lo\e wolnomularskie, Kalisz 1928 (Towar Lystwo Przyjacid
KsiÄ…\ki); Ten\e,
Wolne mularstwo na Lubelszczyznie 1811-1882, Lublin 1933; Ten\e,
Wolnomularstwo
na ziemiach dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego 1776 -1822. Dzieje
i materiały,
Rozprawy Wydziału III Towatzystwa Przyjaciót Nauk w Wilnie, Wilno
1930; Ten\e,
Wolnomularstwo w Księstwie Warszawskim, Wiedza i śycie, R. III:1928,
s. 446 - 470, R.
IV: 1929, s. 297 - 323; Ten\e, Strącone korony. Z dziejów
wolnomularstwa polskiego,
Warszawa 1931; Ten\e, Wolnomularskie utwory Brodzińskiego, Pamiętnik
Literacki
XXIX,z. 2, Lwów 1932; Sz. A.ckenazv, Aukasiński, T. I - II, Warszawa
1931; W. Jankowski,
W lo\y masońskiej. Kartka z \ycia i twórezości K. Brodzińskiego, Lwów
- Złoczów, bnv.
(1909); I. Chrzanowski, Chleb macierzysty Ody do młodości,
Biblioteczka Uniwersytetów
Ludowych i Młodzie\y Szkolnej, nr 232, Warszawa - Kraków, [1425).
122 123
gościnności doznawał". Sprawiedliwa i doskonała lo\a "Zwiątynia
Izys" na
wschodzie Warszawy zapisała w poczet swych ezłonków honorowych "szla-
chetnego Kościuszki przyjaciela". W tym celu dnia 25 maja zaproszonc
[ Pobierz całość w formacie PDF ]