[ Pobierz całość w formacie PDF ]
uprzęże, z których brązowe fenickie osłony dla końskich
oczu i hełmy przetrwały w królewskich grobach Salaminy na Cyprze, na
Rodos i Samos. Wiele orientalizujących wyrobów
metalowych, odnajdywanych w krajach śródziemnomorskich, przypisuje się
północnosyryjskim warsztatom, bardziej na
podstawie stylu niż dowodów archeologicznych, lecz odkrycia w grobach
salamińskich dostarczają solidnych podstaw,
pozwalających przypisać przynajmniej część z nich Fenicji właściwej.
Pogląd, że północna Syria była jedną z głównych dróg, którymi
przedostawały się orientalizujące wpływy do
świata egejskiego, choć nie kwestionowany tutaj, wydaje się jednak nieco
wyolbrzymiony przez przypisywanie zbyt
wielkiej roli A1 Mina i przez wzrastające przekonanie, że w VIII w.
p.n.e. Grecy osiedlali się w małych koloniach Ras el-
Basit, Tell Sukas i w innych jeszcze miejscach północnego wybrzeża
syryjskiego. Uważa się natomiast, że podobne
zjawisko nie występowało na wybrzeżu Libanu; przypuszcza się, że
Fenicjanie nie chcieli tam Greków. Jednakże nowe
publikacje na temat wykopalisk w Tyrze, a także fragmenty ceramiki z
Chalde pokazują, że kontakty Greków z Fenicją były
tak samo silne jak z Syrią, a w Tyrze sięgały jeszcze okresu
protogeometrycznego. Tak więc poglądy na temat roli A1 Mina
muszą obecnie z pewnością ulec modyfikacji.
Wyroby z kości słoniowej i puchary
Jeszcze do niedawna "fenicka kość słoniowa" znajdowana była wszędzie poza
samÄ… FenicjÄ… w Nimrud,
Chorsabadzie, Arslan Tasz, na Samos, Krecie i w Samarii, a nawet w
Hasanlu w Iranie. Lecz ostatnio odkopano kilka jej
przykładów w Sarafand, dzięki czemu także Fenicja znalazła się na mapie
znalezisk. %7ładnych przedmiotów z kości
słoniowej nie znaleziono w granicach zachodniego świata fenickiego, choć
natrafiono na nie w Carmonie (Sewilla), Tarros
(Sardynia) i Praeneste (Etruria). Dzieląc cały posiadany zbiór według
tematów, obserwujemy występowanie znacznych
różnic w stylach, wykazujących cechy egipskie, syryjskie itd. Wszystkie
graffiti na fenickich wyrobach z kości słoniowej
zawierają albo fenickie, albo aramejskie pismo, lecz nie jesteśmy w
stanie odpowiedzieć na pytanie, czy były one
wykonywane w jakimś jednym centrum, przy posługiwaniu się szablonami, czy
też rzemieślnicy produkujący przedmioty z
kości słoniowej, osiedleni w zagranicznych placówkach handlowych,
przystosowywali te wzory do lokalnych gustów. A
może bogaty patron zlecał miejscowemu, wyszkolonemu na fenicki sposób
wytwórcy ozdobienie swego domu? W każdym
razie jest pewne, że Fenicjanie byli biegli w sztuce płaskorzezby i w
ażurowym rzezbieniu kości słoniowej (tej ostatniej
umiejętności, na przykład, nie opanowali mistrzowie etruscy), oraz w
inkrustowaniu powierzchni detalami z kolorowej
masy szklanej i w złoceniach.
Podobny problem występuje w przypadku grawerowanych pucharów metalowych.
Archaiczne ich przykłady (ok.
800 r. p.n.e.) z Kerameikos w Atenach i Francayilla Marittima w Kalabrii
noszÄ… statyczne sceny wygrawerowane w stylu
syryjskim lub egipskim. Pózniejsza grupa (ok. 650 r. p.n.e.), zdobiona
zarówno grawerowaniami jak i tłoczeniami, to w
większości srebrne, czasami pozłacane puchary. Tematyka przedstawionych
na nich scen jest militarna, obrazy sÄ… bardziej
ożywione, niekiedy narracyjne. Puchary tego typu pochodzą w większości
wypadków z grobów etruskich, lecz jest jeden
ważny przykład z Kurion (Cypr) i jeden zwiastun owego stylu z Idalion.
Poza tymi dwiema grupami istnieje wiele
pucharów trudnych do zakwalifikowania. Puchary z Nimrud dzielą się na dwa
główne rodzaje: jeden pokrewny brązowym
pracom z Salaminy, o wyrazistym stylu i silnych tłoczeniach, i drugi, dla
kontrastu, z harmonijnie rozmieszczonymi
szlakami, wypełnionymi filigranowymi egipskimi detalami; przykładów tego
drugiego typu nie znaleziono poza Nimrud.
Wszystkie one pochodzÄ… prawdopodobnie z ok. 750 r. p.n.e. Puchary z Krety
(Fortetsa, Arkades, grota w górze Ida) mają
desenie jedyne w swoim rodzaju, czerpiÄ… jednak z tego samego typu
wyobrazni, co puchary z Nimrud. Krótko mówiąc, nie
wydaje się prawdopodobne, by istniał choćby jeden arsztat w Fenicji
pomiędzy 800 a 650 r. p.n.e. i trzeba wobec tego
[ Pobierz całość w formacie PDF ]